Jan Thonisz Bosch 1639 – >1672 ~ Neeltje Teunisdochter de Woerden 1633 – <1670 ~ Arjaentien Dirksdochter ± 1640 – <1672 ~ Merrichien Cornelisdochter ± 1642 – >1672
D2 De tweeling Jan en Cornelis Thonisz Bosch werden geboren aan de Noord IJsseldijk en op zondag 24 februari 1639 gedoopt in de Oude Sint Nicolaaskerk te IJsselstein als zonen van Neeltje Jaspersdochter en Anthonis Jansz Bosch (D1). Cornelis stierf toen hij nog een baby was. Jan groeide op en trouwde omtrent 1664 met de zes jaar oudere Neeltje Teunisdochter de Woerden. Zij werd geboren in het Nedereind van Jutphaas en 20 januari 1633 gedoopt in de gereformeerde kerk op het Kerkveld aldaar.
Het voorgeslacht van Neeltje de Woerden uit Jutphaas
Neeltje de Woerden was een dochter van Teunis Jansz de Woerden en zijn tweede vrouw Annigje Gerritsdochter Oom, die weer een dochter was van Gerrit Willemsz Oom en Maeijchgen Gijsbert Reijerszdochter van Schaijck uit het Nedereind van Jutphaas (1). Neeltje werd vernoemd naar Neeltje Jacobsdochter (2), de eerste vrouw van haar vader. Afgezien van Neeltje, kreeg Teunis de Woerden nog zes kinderen namelijk: Maeijcken, Ariaantje, Stijntje, Willem, Annigje en Jannigje, de echtgenote van Cornelis Thonisz Bosch (D1.5). Neeltje was zes jaar ouder dan haar jongste zus Jannigje.
Deze twee dochters van Teunis Jansz de Woerden huwden met zonen van Anthonis Jansz Bosch (D1). De mannen waren samen opgegroeid in het Nedereind van Jutphaas. Ook Teunis vader Jan Mattheussen de Woerden was een buurtgenoot van Jan Dircksoon Bosch (D01) geweest. Zij hadden nog meegemaakt hoe de kerk op het Kerkveld in Jutphaas in protestantse handen overging. Jan Mattheussen de Woerden werkte daar als koster en secretaris. Deze betrekking was van vader op zoon overgegaan. Zijn vader Mattheus de Woerden had dat werk al gedaan voor de reformatie, toen het nog een katholieke kerk was. Hij was gehuwd met Nelligje Claesdochter van Rooijen. Haar vader Claes Jansoon van Rooijen werd in 1547 beleend (3) met kasteel Everstein te Jutphaas (4).
Teunis Jansz de Woerden ook genoemd Anthonis werd omstreeks 1597 geboren en volgde zijn vader en grootvader op. Naast koster van de gereformeerde kerk was hij schepen (wethouder) in het dorpsbestuur van het Nedereind van Jutphaas. Hij trad in 1648 op als zaakgelastigde van grootgrondbezitters als Adriaan van Zuijlen van Nijevelt en het Sint Jansklooster in Utrecht, om afspraken te maken over het waterbeheer (5). Want Teunis de Woerden werkte voor landheren, die landerijen verpachtten in het Nedereind van Jutphaas. Ze hadden veel belang bij een goede waterhuishouding, maar geen stem in het dorpsbestuur omdat ze er niet woonden. Daarom stelden ze een lokale autoriteit aan om hun belangen te behartigen. Deze beheerde ook de dijken, zag toe op de ontwatering van de polder en zorgde ervoor dat de boeren hun sloten open hielden.
Teunis Jansz de Woerden huwde viermaal. Omstreeks 1661 overleed zijn tweede vrouw Annigje Gerritsdochter Oom en daarna trouwde hij nog tweemaal. Hij bracht zijn laatste levensjaren door bij zijn dochter Ariaantje, in het buurtschap Eiteren van de baronie IJsselstein. Zij was weduwe en hertrouwde op 21 april 1667 met weduwnaar Daem Paulusz van Es (ook geschreven als Pauwelsz van Nes) die een boerenbedrijf in de Achtersloot had. Teunis Jansz de Woerden overleed daar om en nabij het jaar 1676, hij werd ongeveer 80 jaar oud.
Zijn dochter Neeltje de Woerden en Jan Thonisz Bosch hadden een akkerbouwbedrijf aan de Noord IJsseldijk in IJsselstein. Jan was zijn vader opgevolgd. Neeltje en hij kregen twee zonen en zijn nog geen vijf jaar getrouwd geweest.
Neeltje Teunisdochter de Woerden overleed voor 1670. Want toen was haar weduwnaar alweer hertrouwd met Arjaentien Dirksdochter en aan het einde van dat jaar werd er weer een kindje geboren. Arjaentien stierf in het kraambed en haar baby niet veel later. Neeltje Teunisdochter de Woerden, Arjaentien Dirksdochter en haar dochtertje Neeltien Jansdochter Bosch werden begraven in het familiegraf in de Oude Sint Nicolaaskerk te IJsselstein.
Jan Thonisz Bosch hertrouwde met Merrichien Cornelisdochter en in het rampjaar 1672 werd er weer een Neeltje geboren.
Begin 1672 werd de welvarende Republiek der Nederland van alle kanten aangevallen. Zo stak er bij Lobith een 100.000 man sterke Franse legermacht de Rijn over. Ter verdediging stelde stadhouder Willem III de Hollandse waterlinie in. Talrijke polders werden onder water gezet en dat leidde tot grote onrust op het platteland.
Veel boeren – waaronder de familie de Vosch (B5) in Willige Langerak – verzetten zich heftig tegen het onder water zetten van hun land. Maar het werkte, de inval van de Fransen werd gestuit. Het gewest Holland – met de rijke steden Amsterdam en Den Haag – bleef vrij gebied. De Nederlandse troepen trokken zich achter de waterlinie terug. En aan de andere kant van het water – dwars door het gewest Utrecht – lag het Franse leger. De baronie IJsselstein bevond zich voor de waterlinie. Op 23 juli 1672 trok er een Franse legereenheid binnen, die de stad IJsselstein gebruikte als uitvalsbasis.
Op 21 september 1672 staken de Fransen de Lekdijk door bij het Klaphek onder IJsselstein. De bedoeling was om het Nederlandse leger in het gewest Holland, achter de waterlinies vandaan te jagen. Erg handig waren de Fransozen echter niet geweest, het water overstroomde bijna alles wat nog niet onder water stond in het gewest Utrecht waar ze zelf gelegerd waren. Een jaar later in november 1673 vertrokken de Franse troepen uit de ondergelopen polders, om elders te gaan vechten.
In vergelijking met andere plekken had de baronie IJsselstein deze rampzalige tijd redelijk goed doorstaan. Er waren geen moordpartijen geweest en verwoestingen aangericht zoals bij de familie Bos (DD7.7) in Bodegraven. Maar Jan Bosch en zijn familie bleven berooid achter. Toen de Fransen de Lekdijk doorstaken, stroomde het water met grote snelheid de Lopikerwaard binnen. De Hollandse IJssel liep vol, het water stroomde over de dijken en de landerijen aan weerszijden van de rivier kwamen onder water te staan. Pas een jaar later werden de gaten in de Lekdijk gerepareerd. Al met al stond het gebied twee jaar lang onder water en het duurde nog tientallen jaren voor ze deze catastrofe te boven kwamen. Jan Thonisz Bosch zou dat niet meer meemaken.
Wanneer Jan Thonisz Bosch en zijn derde vrouw Merrichien Cornelisdochter precies overleden is niet bekend. Ze werden begraven in het familiegraf in de Oude Sint Nicolaaskerk te IJsselstein. In de begraafinschrijving van hun dochter Cornelia Jansdochter Bosch (2.4) werd haar moeder Merrichien de ‘weduwe Bos’ genoemd.
Kinderen van Jan Thonisz Bosch:
D2.1 Teunis Jans Bosch ook genoemd Tonis, zoon van Neeltje Teunisdochter de Woerden en Jan Thonisz Bosch werd geboren aan Noord IJsseldijk 41 en op 19 maart 1665 gedoopt in de Oude Sint Nicolaaskerk te IJsselstein. Hij werd vernoemd naar zijn grootvaders Teunis Jansz de Woerden en Thonis Jansz Bosch. Zijn grootmoeder Neeltje Jaspersdochter (D1) trad op als doopgetuige, samen met haar zwager Jan Claesz Pousman. Hij was gehuwd met Dirkje Jaspersdochter en ze woonden in Gouda (6). Teunis Jans Bosch trouwde op 20-jarige leeftijd met Marretje Cornelisdochter Kemp, een ongeveer 30-jarige weduwe. Zie verder D3
D2.2 Jan Jans Bosch, zoon van Neeltje Teunisdochter de Woerden en Jan Thonisz Bosch werd geboren aan Noord IJsseldijk 41 en op 25 mei 1667 gedoopt in de Oude Sint Nicolaaskerk te IJsselstein. Hij heeft zijn moeder niet gekend, die overleed toen hij 2 jaar was. Zijn vader hertrouwde tweemaal.
Op 4-jarige leeftijd kreeg Jan, Merrichien Cornelisdochter als stiefmoeder. Nog geen jaar later – toen zijn halfzus Cornelia net geboren was – liep hun akkerbouwland aan de Noord IJsseldijk en in de Achtersloot onder water. De grond stond twee jaar blank, het was geruïneerd en bracht jarenlang niets op. De familie verarmde en daarom konden er voor Jan en zijn halfzus geen geschikte huwelijkspartners gevonden worden.
Jan Jans Bosch en zijn halfzus Cornelia Jansdochter Bosch (D2.4) erfden de oude hoeve aan Noord IJsseldijk 41 van hun vader. Op 24 februari 1739 – toen Jan 71 jaar was – verkochten Cornelia en hij dit boerenhuis, met bergen voor graanopslag, schuren en een halve morgen land (8). Ze deden het over aan Teunis Jans Bosch (D5.2) een kleinzoon van hun oudste broer, die met zijn gezin bij hen inwoonde. Volgens de verkoopakte was de grond naast hen aan de zuidzijde van de katholieke ambachtsman Willem Frederiksz van Spanje. En de erfgenamen van Teunis Rijckszoon Both waren eigenaar van het land aan de noordzijde (9).
Jan Jans Bosch bereikte de leeftijd der zeer sterken en werd Jan den Ouden genoemd. Hij overleed op 86-jarige leeftijd aan Noord IJsseldijk 41 en werd bijgezet in een familiegraf op 7 november 1753. Tijdens zijn begrafenis luidden alle klokken van de Oude Sint Nicolaaskerk in IJsselstein een uur.
D2.3 Neeltien Jansdochter Bosch, dochter van Arjaentien Dirksdochter en Jan Thonisz Bosch werd 6 november 1670 gedoopt in de Oude Sint Nicolaaskerk te IJsselstein. Haar moeder stierf in het kraambed en Neeltien overleed voor het jaar 1672.
D2.4 Cornelia Jansdochter Bosch met de roepnaam Neeltje, dochter van Merrichien Cornelisdochter en Jan Thonisz Bosch werd geboren aan Noord IJsseldijk 41 en op 5 april 1672 gedoopt in de Oude Sint Nicolaaskerk te IJsselstein. Ze werd vernoemd naar haar grootmoeder Neeltje Jaspersdochter (D1).
Rond de tijd dat Neeltje werd geboren was het land in oorlog en een half jaar later werd de Lekdijk doorgestoken door de vijand en kwam het bouwland van haar vader onder water te staan. Omdat die grond jarenlang niet gebruikt kon worden, verarmden ze. Daarom trouwde Neeltje niet.
Zij en haar halfbroer Jan (D2.2) erfden het ouderlijk huis aan Noord IJsseldijk 41. Toen Neeltje 67 jaar was verkochten ze deze boerenwoning aan een kleinzoon en naamgenoot van hun reeds overleden oudste broer Teunis Jans Bosch (D2.1), die sinds zijn trouwen bij hen inwoonde.
